A tour in the 36 Chambers.

Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του Chamber Music, αλλά και εν αναμονή του Only Built 4 Cuban Linx... ΙΙ είπα να κάνω μία μικρή αναδρομή στο φαινόμενο που ακούει στο όνομα Wu-Tang Clan, την κολεκτίβα από τη Νέα Υόρκη που άλλαξε τον χάρτη του hip-hop και επηρέασε τη μουσική που ακούμε σήμερα όσο λίγοι. Οι επίσημες κυκλοφορίες των Wu-Tang βέβαια ξεπερνάνε τις 40, ενώ αν συμπεριλάβουμε και τους Wu-Tang affiliates πιάνουμε τις εκατοντάδες, οπότε εδώ θα περιοριστούμε στους 5 studio δίσκους που κυκλοφόρησαν υπό το γενικό Wu-Tang Clan, και μόνο επιγραμματικά θα αναφερθούμε στα albums που κυκλοφόρησαν με κάποιο από τα ονόματα των 9 Wu-Tang. Βέβαια, αυτό το πλήθος δουλειών που κυκλοφόρησε υπό την αιγίδα των Wu-Tang, είναι απαραίτητο για να γίνει κατανοητό το φαινόμενο και ο τρόπος με τον οποίο έφερε τα πάνω κάτω στη μουσική βιομηχανία.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Ο πυρήνας των Wu-Tang αποτελείται από 9 MCs: RZA, GZA, Raekwon, U-God, Ghostface Killah, Inspectah Deck, Method Man, Masta Killa και Ol' Dirty Bastard, με τον RZA βέβαια να αποτελεί τον αδιαφιλονίκητο αρχηγό αλλά και σχεδόν αποκλειστικό παραγωγό όλων των δουλειών μέχρι το 2000. Ο RZA λοιπόν, κάπου στις αρχές των ‘90ς, απογοητευμένος από τη μουσική βιομηχανία, καταστρώνει ένα σχέδιο, που ο ίδιος έχει χαρακτηρίσει επανειλημμένα ως οικονομικό σχέδιο. Στόχος του σχεδίου να δημιουργήσει μία Wu-Tang δυναστεία που θα κατακτήσει τον κόσμο. Φαντάζομαι ότι ο κύριος RZA ήταν λίγο πειραγμένος, αλλά όπως φάνηκε τελικά, όχι μόνο το πίστευε, αλλά ήξερε και τον τρόπο να το πετύχει! Ζητάει λοιπόν απόλυτο έλεγχο από τους υπόλοιπους 8, οι οποίοι για κάποιο λόγο του τον δίνουν και η ιστορία ξεκινάει…

Enter the Wu-Tang (36 Chambers) 1993

Και ξεκινάει με τον απίστευτο αυτό δίσκο που έσκασε από το πουθενά κάπου προς το τέλος του 1993. Για να δώσω από την αρχή το στίγμα, το Enter the Wu-Tang είναι για την μαύρη μουσική ό,τι είναι για τη λευκή το Never Mind the Bollocks. Με τη διαφορά ότι οι Wu-Tang ενεργούσαν βάση σχεδίου, οπότε και μπόρεσαν να συνεχίσουν αυτό που άρχισαν. Βίαιο και σκοτεινό, με τον RZA να υιοθετεί μία σχεδόν μινιμαλιστική προσέγγιση στην παραγωγή, βασίζεται σε μονότονα, επαναληπτικά beats, περιορισμένη αλλά καίρια χρήση μουσικών samples, θεματολογία που ξεφεύγει από τα στερεότυπα του είδους, κινηματογραφικά samples από ταινίες kung-fu, και 9 emcees που παρά την απειρία τους αποδεικνύουν ότι είναι όλοι αστέρια. Η υποδοχή ήταν, όπως ήταν λογικό, σχετικά παγωμένη στην αρχή, αλλά σταδιακά, με αιχμή του δόρατος τα Protect ya Neck και Method Man, αλλά και τα υπόλοιπα να στέκονται στα ίδια επίπεδα (πχ το απίστευτο Tearz) το 36 Chambers έχει φτάσει να θεωρείται σήμερα ένας από τους κλασσικότερους δίσκους στην ιστορία του rap/hip-hop. Ουσιαστικά, αρκετά ακατέργαστο και με πολύ περισσότερες ατέλειες απ’ ότι οι επόμενες δουλείες τους, βασίζεται στην ορμητική του ενέργεια για να επιβληθεί. Σταδιακά οι συναυλίες τους μετατρέπονται σε μικρο-επαναστάσεις, ανήκουστο για ραπ συναυλίες, ενώ σχηματίζουν έναν ισχυρό πυρήνα οπαδών. Τα θεμέλια για αυτό που θα ακολουθήσει έχουν τεθεί. 9.5

Και το σχέδιο του RZA μπαίνει σε εφαρμογή: ξεκινάει ένας πρώτος κύκλος από solo δίσκους των μελών της μπάντας, που κατά γενικοί ομολογία περιλαμβάνουν μερικούς από τους καλύτερους hip-hop δίσκους που έχουν κυκλοφορήσει. Γιατί εδώ που τα λέμε, καλό και το οικονομικό σχέδιο βάση του οποίου βαδίζουν, αλλά αν δεν είχαν τόσο ταλέντο και μεράκι και αυτό που κάνουν δεν νομίζω να πήγαιναν και πολύ μακριά… Να σημειωθεί εδώ ότι ο όρος solo album δεν είναι και πολύ ενδεικτικός αφού το αποτέλεσμα συνεχίζει να προκύπτει και από τους εννέα, ενώ ο RZA είναι πάντα πίσω από την κονσόλα κινώντας τα νήματα. Απλά ένας από τους εννέα παίρνει κάθε φορά λίγο πιο πρωταγωνιστικό ρόλο και το όνομά του μπαίνει στο εξώφυλλο. Ο κύκλος ξεκινάει το ’94 με τον RZA και τον Method Man, με τα 6 feet deep και Tical αντίστοιχα να είναι αρκετά κοντά στο 36 Chambers, και συνεχίζει το ‘95 με δύο από τα καλύτερα δείγματα που ηχογράφησε η κολεκτίβα: Το Only Built 4 Cuban Linx που κυκλοφορεί με το όνομα του Raekwon στο εξώφυλλο και το Liquid Swords με αυτό του GZA. Αρχίζει να γίνεται προφανές ότι ο RZA είναι φαινόμενο όσο αφορά την παραγωγή, από τη μία τελειοποιώντας τις τεχνικές του και από την άλλη αρχίζοντας να χρησιμοποιεί περισσότερα samples και έγχορδα χτίζοντας έναν όλο και πιο σύνθετο ήχο. To ’96 κυκλοφορεί το Ironman του Ghostface, κλείνοντας τον πρώτο κύκλο με ένα ακόμα διαμαντάκι.

Wu-Tang Forever , 1997

Και εδώ το σχέδιο του RZA αρχίζει να αποδίδει, αφού τα πολλαπλά χτυπήματα των solo albums έχουν εδραιώσει τόσο το όνομά τους που το Forever πουλάει σαν τρελό με το που κυκλοφορεί. Πέρα όμως από την εμπορική του επιτυχία, αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο εδώ είναι το μουσικό του περιεχόμενο, το οποίο είναι πέρα από κάθε προσδοκία. Το Wu-Tang Forever είναι ένας διπλός, πληθωρικός δίσκος, διάρκειας 2,5 ωρών μέσα στις οποίες η κολεκτίβα οργιάζει. Αρκετά διαφορετικός από το 36 Chambers είναι πολύ πιο δουλεμένος και σύνθετος δίσκος, με πολλά samples, καταπληκτικά beats και τον RZA να κάνει ξεκάθαρο το ότι είναι ένας από τους καλύτερους παραγωγούς που κυκλοφορούν. Κάπου είχα διαβάσει παλιότερα ότι αυτό που κατάφεραν να κάνουν οι Wu-Tang ήταν να παρουσιάσουν avant-guard μουσική ως pop και μάλιστα να μπορέσουν να την πουλήσουν ως τέτοια. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στο Forever. Η μουσική που περιέχει, μόνο εύκολα προσβάσιμη δεν είναι, αφού με κάθε τραγούδι εξερευνούν και μία νέα κατεύθυνση ως προς το τι εστί μουσική δημιουργία. Και ίσως αυτό να είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα των Wu-Tang: Κατάφεραν να ακολουθήσουν το μουσικό τους όραμα χωρίς να κάνουν τον ελάχιστο μουσικό συμβιβασμό ηχογραφώντας μουσική που ούτε κατά διάνυα δεν θα μπορούσες να την χαρακτηρίσεις εμπορική αλλά ταυτόχρονα κατάφεραν να την προωθήσουν με τέτοιο τρόπο ώστε αυτή να πουλήσει τρέλα. Και το Forever είναι ίσως το σημαντικότερο πετραδάκι στο οικοδόμημά τους. Είναι ό,τι είναι για τους Cure το Kiss me, Kiss me, Kiss me. Σύμφωνοι, το Pornography ήταν αριστουργηματικό και το Disintegration τους χάρισε τα μεγάλα ακροατήρια, αλλά χωρίς τα 18 pop διαμαντάκια που κυκλοφόρησαν με το διπλό Kiss me… δεν νομίζω ότι θα μπορούσαν να φτάσουν στο σημείο να γίνουν ινδάλματα μίας ολόκληρης κουλτούρας. Έτσι και με το Forever: ίσως όπως υποστηρίζουν πολλοί αν ήταν μονός δίσκος να άγγιζε την τελειότητα. Αλλά είναι οι 2,5 ώρες που διαρκεί που τους έκαναν από τις πιο αναγνωρίσιμες φιγούρες στο χώρο του hip-hop, και που τελικά καθιστούν τον ίδιο τον δίσκο μάλλον τον καλύτερό τους (όπως το Kiss me είναι σαφώς ό,τι καλύτερο έχουν κάνει οι Cure – δεν θέλω αντιρρήσεις!) 9.8

Αφού λοιπόν ο κ. RZA έκτισε την αυτοκρατορία που είχε υποσχεθεί αρχίζει να αποτραβιέται από το τιμόνι. Ένας δεύτερος κύκλος solo δίσκων ξεκινάει, μόνο που τώρα ο όρος solo είναι αρκετά πιο σωστός ενώ τα αποτελέσματα σίγουρα δεν είναι τόσο εντυπωσιακά, τουλάχιστον από μουσικής πλευράς, αφού από εμπορικής τα πάνε μια χαρά. Εξαίρεση ο Ghostface που συνεχίζει με καταπληκτικούς δίσκους αλλά και το υπέροχο soundtrack του RZA για το Ghost Dog του Jim Jarmusch. Και φτάνουμε αισίως στο 2000…

The W., 2000

Οι 9 Wu-Tang ξαναμαζεύονται όλοι μαζί και κυκλοφορούν τον τρίτο δίσκο τους. Ξεχάστε την σχετική μετριότητα που επικράτησε στους προσωπικούς δίσκους γιατί το W είναι ένα ακόμα αριστούργημα. Θεωρητικά, επιστρέφουν στον πιο απλό, minimal ήχο του πρώτου δίσκου, αλλά όπως είναι γνωστό, αυτές οι επιστροφές στις ρίζες ποτέ δεν αποδίδουν τα αναμενόμενα. Ευτυχώς το W μπορεί να μην είναι το αναμενόμενο, αλλά είναι εξίσου καλό με αυτό. Για μία ακόμα φορά ο RZA ξεπερνάει τον εαυτό του στην παραγωγή ενώ ο δίσκος είναι σαφώς πιο συμπαγής (αφού διαρκεί μόνο μία ώρα). Την παράσταση κλέβουν τα soul διαμαντάκια Hollow bones και I can’t go to sleep (με τη συμμετοχή του Isaac Hayes) αλλά και τα υπόλοιπα ακολουθούν από κοντά. Το One blood under W με την reggae καθοδήγηση του Junior Reid (μάλλον καμία σχέση με τα γνωστά αδερφάκια…), το κολλητικό Conditioner (με τον ODB να ηχογραφεί μέσω τηλεφώνου από την φυλακή), το The Monument με τη συμμετοχή των Busta Rhymes, το υπέροχο Jah World να δίνει την κατεύθυνση που θα ακολουθήσουν τα μετέπειτα soundtracks του RZA. A, επίσης είναι μάλλον ο πιο εύκολα προσεγγίσιμος δίσκος τους (λέμε τώρα) οπότε είναι ό,τι πρέπει για αρχή… για όποιον ενδιαφέρεται… 9.2

Iron Flag , 2001

Παραδόξως, οι Wu-Tang κυκλοφορούν τον τέταρτο δίσκο τους μόλις ένα χρόνο μετά το W, και μάλιστα χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες. Ίσως αυτή η μικρή χρονική απόσταση να είναι και ένας από τους λόγους που το Iron Flag είναι λίγο πιο αδύναμο από τους προκατόχους του. Όχι βέβαια ότι είναι κακός δίσκος. Κάθε άλλο. Κινείται στα υψηλά επίπεδα που μας έχουν συνηθίσει. Παράλληλα ρίχνει ματιές στο παρελθόν τους κάνοντας μία ανασκόπηση. Έτσι όλα τα κλασσικά Wu-Tang στοιχεία τα ξαναβρίσκουμε εδώ. Η σφικτή και για μια ακόμα φορά υποδειγματική παραγωγή του RZA, τα κλασσικά samples με το pitch τους ανεβασμένο ώστε να ταιριάζουν με τα beats (με το απολαυστικό ‘female soul singer on helium’ αποτέλεσμα), άψογο rapping και από τους 8 (Ο ODB συνεχίζει να βρίσκεται στη φυλακή οπότε δεν συμμετέχει) και πολλές ‘εξωτερικές’ συμμετοχές, αυτή την φορά και στον τομέα της παραγωγής. Ξεχωρίζουν, το single Uzi, το Soul Power με τον υπνωτικό αφρικανικό ρυθμό του και το υπέροχο Dashing που κλείνει τον δίσκο. Αλλά ως συνήθως, και τα υπόλοιπα ακολουθούν από κοντά. Όπως και να έχει, είναι πλέον ξεκάθαρο πως ό,τι και να κάνουν στους προσωπικούς τους δίσκους, όταν κάνουν κάτι κάτω από το όνομα Wu-Tang Clan το παίρνουν πολύ σοβαρά το θέμα και το αποτέλεσμα είναι εγγυημένο. 8.6

Πολλά πράγματα γίνονται στις τάξεις των Wu-Tang από εδώ και πέρα. Αναμφισβήτητα το σημαντικότερο από αυτά είναι ο θάνατος του ODB από overdose που τους αφήνει οριστικά σαν 8-αδα πλέον. Από εκεί και πέρα πολλοί προσωπικοί δίσκοι με το Fishscale του Ghostface και τα soundtracks του RZA (afro samurai, kill bill vol.1) να ξεχωρίζουν. Και εκεί που φαίνεται ότι οι πορείες τους έχουν πάρει πολύ διαφορετικές κατευθύνσεις, ξαναμαζεύονται οι 8 τους πλέον για έναν ακόμα δίσκο.

8 diagrams , 2007

Αυτός ο τελευταίος τους δίσκος είναι και ό,τι πιο διαφορετικό έχουν κάνει. Οι επιρροές από τα soundtracks του RZA είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς με το αποτέλεσμα να έχει μία έντονη spaghetti αισθητική. Οι Ghostface και Raekwon δηλώνουν δυσαρεστημένοι που εγκαταλείφτηκε ο κλασσικός Wu-Tang ήχος, κακός όμως γιατί το αποτέλεσμα είναι για μία ακόμα φορά επιτυχημένο. Τα samples που χρησιμοποιούνται είναι πλέον ελάχιστα, αφού ο RZA προτιμάει να γράψει και να ηχογραφήσει τα έγχορδα, χωρίς όμως αυτό να έχει τραγικές επιπτώσεις. Όπως συνήθως όλα τα κομμάτια είναι σε υψηλά επίπεδα. Μοναδική παραφωνία ίσως η διασκευή στο when my guitar gently weeps (the heart gently weeps). Μπορεί να λατρεύω τη φωνή της Erykah Badu, ενώ το ‘I don’t know why…’ που γίνεται ‘that bitch is crazy…’ έχει την πλάκα του, αλλά κάτι δεν μου ταιριάζει στο αποτέλεσμα. Μπορεί να μην όσο επιδραστικά ήταν τα προηγούμενα αλλά είναι εξίσου απολαυστικό. 8.4

Αυτά προς το παρόν… το πότε θα ξαναηχογραφίσουν όλοι μαζί είναι άγνωστο, και εδώ που τα λέμε, το ότι κατάφεραν 9 rappers (που ως γνωστό φημίζονται για την έλλειψη εγωισμού) να ηχογραφήσουν τόσους δίσκους μαζί είναι ήδη παράδοξο. Αλλά αν αποφασίσουν να επιστρέψουν, είναι πάντα καλοδεχούμενοι.

Wu-Tang motherfuckers!