Subculture(s) # 001: Mondo Cannibale.

Riz Ortolani & Nino Oliviero Mondo Cane 1962

Στα 1962, οι Paolo Cavara, Gualtiero Jacopetti, και Franco Prosperi γυρίζουν ένα ντοκιμαντέρ, με τον τίτλο Mondo Cane, το οποίο αποτελείται ουσιαστικά από την καταγραφή διάφορων ‘ασυνήθιστων’ για το δυτικό πολιτισμό πρακτικών, από φυλές ιθαγενών σε ολόκληρο τον κόσμο. Στόχος της ταινίας είναι να προκαλέσει και να σοκάρει το κοινό προβάλλοντας εικόνες ικανές να ταρακουνήσουν ακόμα και σήμερα (φανταστείτε το 1960). Το film προτάθηκε για το Palme d'Or στις Κάννες το 1962 και έκανε αρκετά μεγάλη επιτυχία. Τη μουσική της ταινίας, που μας ενδιαφέρει κυρίως εδώ, έγραψαν ο Riz Ortolani, και ο Nino Oliviero. Το βασικό θέμα είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα, αφού με αγγλικούς στίχους έγινε το More και μετατράπηκε σε ένα από τα πλέον κλασσικά standards. Η μουσική αυτή καθεαυτή, σε μία πρώτη ανάγνωση, έρχεται σε αντίθεση με το γκροτέσκο της ταινίας. Αρκετά κλασσικότροπη, πολύ κοντά στις δουλείες του Nino Rotta, σίγουρα δεν σε προϊδεάζει για το περιεχόμενο της ταινίας αν το ακούσεις ανεξάρτητα από αυτή, ακούγοντάς την όμως σε συνδυασμό με τις εικόνες, δημιουργεί ένα αρκετά παράξενο αποτέλεσμα. Ίσως ακριβώς λόγω της δυτικότητας και της ‘κανονικότητάς’ της, η μουσική σου θυμίζει υποσυνείδητα τον πολιτισμό που ανήκεις, τα ήθη και τα ‘πρέπει’ του, και με αυτόν τον τρόπο κάνει αυτά που προβάλλονται στην ταινία να φαίνονται ακόμα πιο ανήκουστα και αποτρόπαια.

Riz Ortolani Cannibal Holocaust, 1980

Το Mondo Cane, έδωσε το έναυσμα για την δημιουργία ενός ολόκληρου κινηματογραφικού genre, το οποίο ονομάστηκε mondo films. Τα mondo films, ακλουθώντας την περιχυμένη συνταγή του mondo cane, είναι ντοκιμαντέρ τα οποία εξερευνούν πολιτισμούς ξένους προς τον δυτικό, πάντα όμως σε σχέση με πρακτικές που θα σόκαραν και θα προκαλούσαν τα δυτικά μας ήθη. Ενώ όμως τα mondo films είναι ντοκιμαντέρ, καταγραφές της πραγματικότητας δηλαδή, το mondo cane αποτέλεσε και τη βασική αναφορά για μία άλλα κατηγορία ταινιών, αυτή τη φορά με φανταστική πλοκή. Το 1980 ο Ruggero Deodato φιλμογραφεί το Cannibal Holocaust, κατά πολλούς ένα από τα πιο ακραία film στην ιστορία του κινηματογράφου. Η ταινία ακολουθεί μία ομάδα κινηματογραφιστών που πηγαίνει στη ζούγκλα του Αμαζονίου για να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ. Η ομάδα γνωρίζει τους ιθαγενείς της περιοχής και… ας πούμε ότι τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως θα ήθελαν… Ο Deodato παραδίδει ένα έργο ακραίου ρεαλισμού (με αισθητική άποψη σαφώς επηρεασμένη από τα mondo films) κερδίζοντας το θαυμασμό των συναδέλφων του, αλλά και αντιδράσεις από δεκάδες διαφορετικές πηγές. Όσο αφορά τη μουσική, ο Deodato ζητάει από τον Riz Ortolani να γράψει το soundtrack, έχοντας στο νου του προφανώς τη δουλεία του για το mondo cane και ο Ortolani μας παραδίδει ένα από τα αριστουργήματά του: από τη μία υπάρχουν οι πιο κλασσικότροπες (αλλά και λίγο ‘πειραγμένες’ ταυτόχρονα) συνθέσεις, που παραπέμπουν στη μουσική του mondo cane, από την άλλη ο ιταλός συνθέτης δημιουργεί ένα κράμα από funk και jazz ρυθμούς, αλλά και διάφορους ambient ήχους που παρεμβάλλονται, με πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα, που σαφώς υποστηρίζουν την ταινία, αλλά ταυτόχρονα έχουν και τη δικιά τους αξία ως αυτόνομες συνθέσεις. Ακούστε για παράδειγμα τα Relaxing in the Savanna και Drinking Coco με το απίστευτο groove που δημιουργούν και θα καταλάβετε ότι δεν χρειάζονται υποστήριξη από τις αποτρόπαιες σκηνές τις οποίες φτιάχτηκαν να συνοδεύουν.

Daniele Patucchi Il paese del sesso selvaggio, 1972

Το Cannibal Holocaust αποτέλεσε το αποκορύφωμα ενός μεγάλου αριθμού ταινιών με παρόμοιο θέμα που γυρίζονται από διάφορους ιταλούς σκηνοθέτες τις δεκαετίες του 70 και του 80. Όπως για παράδειγμα το Il paese del sesso selvaggio του Umberto Lenzi που κυκλοφορεί το 1972. Τη μουσική για το έργο γράφει ο Daniele Patucchi. Αντί όμως να ακολουθήσει μία λογική παρόμοια με του Riz Ortolani, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε διαλόγους από την ίδια την ταινία, τους οποίους και χρησιμοποιεί ως το βασικό υλικό του. Το αποτέλεσμα, είναι 43 μονόλεπτες συνθέσεις που χρησιμοποιούν εκτεταμένα samples και εξελίσσονται μαζί με την πλοκή του έργου και δημιουργώντας μία εξίσου ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Η λογική της χρήσης samples από την ταινία ως το πρωτογενές υλικό για τη σύνθεση της μουσικής, που χρησιμοποιεί ο Patucchi, αλλά και πολλοί άλλοι ιταλοί συνθέτες της περιόδου, δημιουργεί μία τεχνική που θα χρησιμοποιηθεί αργότερα από πολλά συγκροτήματα και καλλιτέχνες σε δίσκους που δεν έχουν άμεση σχέση με κάποιο κινηματογραφικό έργο, δανείζονται όμως διαλόγους από ταινίες για να κτίστει πάνω σε αυτούς το τελικό αποτέλεσμα (βλέπε για παράδειγμα τους Wu-Tang Clan και ολόκληρη τη ‘σχολή’ που δημιούργησαν). Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς πως σε στιγμές το soundtrack του Patucchi δημιουργεί μία ατμόσφαιρα που μοιράζεται πολλά κοινά χαρακτηριστικά με πολύ μεταγενέστερες δουλειές, όπως το Since I Left You των Avalanches.

Impetigo Ultimo mondo cannibale, 1990

Το Ultimo mondo cannibale είναι ένα ακόμα έργο της ίδιας συνομοταξίας με το Cannibal Holocaust και το Il paese del sesso selvaggio, σκηνοθετημένο και αυτό από τον Ruggero Deodato. Οι Impetigo βέβαια δεν έγραψαν το soundtrack της ταινίας (αυτό το έκανε 12 χρόνια νωρίτερα ο Ubaldo Continiello). Οι Impetigo, ένα hardcore/grindcore/death metal συγκρότημα από το Illinois, κυκλοφόρησε το ντεμπούτο του το 1990, δανειζόμενο τον τίτλο του από την ομώνυμη ταινία. Ο δίσκος, που θεωρείται ορόσημο για το είδος, είναι σχεδόν βασανιστικός, και χρειάζεται αρκετή αντοχή για να τον ακούσεις από την αρχή ως το τέλος· αυτό που έχει ενδιαφέρον όμως είναι ότι οι Αμερικανοί δεν δανείζονται μόνο τον τίτλο της ταινίας, αλλά και ένα μεγάλο μέρος των διαλόγων της, τους οποίους και χρησιμοποιούν στις συνθέσεις τους, ως επί το πλείστο με την μορφή εισαγωγών. Είναι από τις πρώτες φορές που η τεχνική χρησιμοποιείται εκτός κινηματογραφικής μουσικής και ουσιαστικά ανοίγει το δρόμο για ένα μεγάλο αριθμό συγκροτημάτων που θα ακολουθήσουν και εκτείνονται σε ένα τεράστιο φάσμα διαφορετικών μουσικών ειδών.